Door Paul Overvoorde
Recent kwam de Omgevingsvisie voor het Beurskwartier uit met de plannen voor nieuwbouw op het parkeerterrein van de Jaarbeurszijde gelegen tussen de hallen, de Croeselaan en de Van Zijstweg. Ter breedte van de Megabioscoop wil men op hier woningen gemengd met kantoren realiseren, met een plantsoen en veel hoogbouw. Voor een betere aansluiting van dat plantsoen op de Croeselaan wil men een groot blok woningen slopen – vanaf café-restaurant De Korenbeurs naar de Van Zijstweg. Dit heeft de bewoners van die sociale huurwoningen gealarmeerd. Zij wonen op een goede locatie, in mooie appartementen die ruim tien jaar geleden nog grondig zijn gerenoveerd. Hun huizen gaan er aan en het is nog maar de vraag of hun gedwongen verhuizing een verbetering zal brengen.
Het andere blok met appartementen, vooraan de Croeselaan en aan het Veemarktplein, blijft op één portiek na gehandhaafd. Voor de eigenaar-bewoners is de handhaving van dit complex relatief goed nieuws, want zij vochten meer dan 25 jaar tegen de sloop van hun zeer ruime gelijkvloerse vijfkamerwoningen. Al blijven deze woningen nu staan, een hoerastemming is er zeker nog niet. De strijders die de sloop wisten te voorkomen, moeten nu immers zelf weg. Pal tegen de helft van de achtergevels van de huizen die blijven, komt een gigantische woontoren wat aan die huizen veel schade brengt. Daar blijven wonen kan daarom niet meer. Ook het aanzien van de gevels die men zegt te willen bewaren, ontworpen door een belangrijke Utrechtse architect, wordt hierdoor zwaar geschaad. Het blijven staan van dit complex brengt zo voor deze bewoners ook hun vertrek: een echte Trojan horse. En niet de enige bij deze plannen. Het binnengehaalde paard bergt veel bezwaren.
De aansprekende ideeën in de Omgevingsvisie Beurskwartier bezorgen ons onnodige en extra problemen! Met de sloop van sociale huurwoningen gaat mooie, traditioneel vormgegeven architectuur verloren van een bij uitstek Utrechtse architect: Peter van der Wart (1901-1985). In traditionele stijl gebouwd, ziet men in de gevels aan de Croeselaan de invloeden van de Delftse school terug. Bakstenen van zogenoemd Utrechts plat, in twee verschillende kleuren en gemetseld met verdiepte voegen, bepalen de bijzondere uitstraling van de huizen. Ook in het andere complex, dat op een portiek na blijft staan, ziet men zorgvuldig gedetailleerde gevels; hoewel verschillend in vormgeving is de hand van dezelfde bouwmeester onmiskenbaar. Afgewisseld met natuursteen bij portieken en kolommen brengen de hoog opgaande bogen krachtige accenten in de gevelwand. Driehoekig gemetselde kolommen van Utrechts plat smeden de bouwlagen aaneen. Bovenaan met zandsteen afgedekt eindigen deze onder in gemetselde bloembakken. In het te slopen blok koos de architect voor een gelijkvloerse entree voor alle woningen. Licht gewelfde bogen in die portieken bieden een bescheiden maar aansprekende sierlijkheid. Deze allerminst schrale architectuur bezorgt de laan dag en nacht een levendig en zeer aangenaam plint. Zie daar maar eens zoiets voor terug te zetten! Op een paar herstelbare details na verkeren alle voorgevels nog in de oorspronkelijke staat. Die bieden echt oud in plaats van ‘nieuw-oud’, zoals de populaire retro-architectuur dit tegenwoordig doet. Ook in de oude binnenstad staan werken van deze architect, zoals aan de Lange Nieuwstraat-Zuilenstraat en aan de Oudegracht-Bijlhouwerstraat. Twee van zijn scheppingen staan inmiddels op de Utrechtse monumentenlijst. De slotsom is duidelijk: sloop deze voorbeeldige architectuur van Van der Wart dus niet! Stel in dit opzicht de concept Omgevingsvisie grondig bij.
Ook om andere redenen lijkt de weg die men in deze visie kiest niet de gelukkigste. De vermeende voordelen van de sloop – een breder plantsoen dat aan sluit op de bomen aan de laan – brengen onverwachte nadelen. Alom Trojan horses! Portaal, de eigenaar van de sociale huurwoningen, wijst de sloop niet bij voorbaat af mits in de hoge nieuwbouw ook vervangende sociale huur komt. Het lijkt een constructief gebaar, maar het stadsbelang kan er door worden geschaad. Deze eis pakt waarschijnlijk zeer verkeerd uit. Sloop van al die woningen zou weleens wat extra torens hoogbouw kunnen brengen! Met nog meer schaduw in het Beursplantsoen, dat qua bezonning van de andere hoogbouw toch al veel te lijden heeft. Nog meer hoogbouw programmeren is niet goed. Sloop van de sociale woningen voor het vervangend groen bezorgt bovendien de Croeselaan een lange onderbreking zonder huizen – niet leuk om ’s avonds laat of ’s nacht daar te moeten lopen! De sociale veiligheid verdwijnt. Dit zou men moeten voorkomen door de sociale huurwoningen gewoon te laten staan!
Het realiseren van sociale huurwoningen in de nieuwbouw, als compensatie voor de sloop, kan ook ten koste gaan van het niveau van de nieuwe architectuur. Goedkopere sociale woningbouw ondergebracht in het nieuwe Beurskwartier brengt goedkoop bouwen voor lage huren – veel geld voor extra’s is er dan niet! Met alle aandacht voor de duurzaamheid, blijkt het niveau van nieuwe bouwkunst in dit gebied nu al vaak stiefmoederlijk bewaakt. Een paragraaf over waardevolle moderne architectuur zal men in de visie tevergeefs zoeken! Deskundigen heeft deze grote ambitieuze stad daarvoor niet eens vrijgesteld. Gaat dit gebrek aan visie nu weer slecht voor de architectuur uitpakken? Daarvan is er immers al zo veel in dit gebied! In de dialoog-sessies is terecht bepleit om in het Beurskwartier met hele goede architectuur en luxere woningen te komen, bewust bedoeld voor mensen met wat meer geld. Waardoor een betere uitstraling van het gebied ontstaat. De compensatie-eis voor sociale huurwoningen kan die prijzenswaardige ambities alleen maar in de weg staan. Zonder dat dit echt nodig is. Kortom: laat ook daarom die fraaie sociale huurwoningen met hun voor die tijd typerende bouwstijl toch staan! Zet die grote geplande hoogbouw pal achter de huizen aan de laan ergens anders in het Beurskwartier! Als dat gevaarte dan al niet overbodig is doordat men de woningen spaart en de bewoners kunnen blijven wonen. Zo kan het stadsbestuur de ambitie voor de veel betere architectuur in het Beurskwartier onverkort faciliteren en aansturen. En laten zien waar het voor staat. Nabij die mooie en wat duurdere buurt kunnen dan ook de sociale huurwoningen blijven en blijft belangrijke creaties van Van der Wart – erfgoed! – in dat gebied gerespecteerd. Een mooi visitekaartje voor de stad.
De auteur, Paul P.J. Overvoorde, is bewoner-eigenaar aan de Croeselaan.
(De gebruikte foto bij het artikel toont de appartementen die niet gesloopt zullen worden.)
Reacties
Totaal niet eens met dit verhaal. Veel kromme redeneringen (als je de woningen laat staan is een toren wellicht niet meer nodig: serieus?), zonder dat ik had gelezen dat het door een croeselaan bewoner werd geschreven wist ik dat al want het schreeuwt NIMBY argumenten en dit stukje straat kan op geen enkele wijze als mooie visitekaartje voor de stad gaan dienen. We kunnen het nu opeens gaan ophemelen, maar dit stukje stad is daar simpelweg te saai/ niet bijzonder genoeg voor.
Dit rijtje voegt nauwelijks iets toe aan alle torens, infra en hallen die er om heen staan. Sloop liever alles meteen.
Goed stuk! Behoud het originele (oude) en waardevolle van Utrecht. En sloop niet weer ten faveure van de huidige tijdsgeest, de fout die bij Hoog Catherijne is gebeurd.
Er wordt gedaan alsof er hier een complete en absoluut unieke wijk gesloopt wordt maar het betreft slechts één enkel blok waarmee de Croeselaan vol staat. De bewoners gooien met vergelijkingen met Overvecht en Kanaleneiland op hun website, die gaan natuurlijk compleet mank. Met zo’n manier van discussieren ben ik er al snel klaar mee.
Ik houd wel van lef en ambitie, maar in Utrecht lijkt openbare ruimte altijd om het vastgoed heen ontworpen te worden. De stedenbouw volgt klaarblijkelijk de programmatische doelstelling ipv andersom. Vreemd genoeg is het omgekeerd als er gebouwen in de weg staan: de woningen Croeselaan moeten wijken voor een park?
Utrecht is geen dorp meer. Alle “oude gebouwen” behouden is niet realistisch.
Als het aan sommigen ligt, laten we alles bij het oude. Het was op een gegevenmoment zelfs zo erg dat fooilelijke gebouwen als het administratiegebouw van de Jaarbeurs (dat vast zat aan het oude Peek en Kloppenburgpand) behouden moest worden.
Even voor de duidelijkheid: alle woningen en gebouwen zijn onder architectuur gebouwd. Dat moet bij wet. Maar om nu te doen alsof elke architect een typisch Utrechts signatuur achterlaat. Kom op, zeg. De enige die ik ken zijn – zeker in dit jaar van de Stijl – de gebouwen en huizen van Gerrit Rietveld of natuurlijk iets als de Dom.
De oude architectuur blijft grotendeels gehandhaafd. Het grootste gedeelte wat gesloopt wordt heeft geen enkele historische waarde. Het nieuwe park is iets om naar uit te kijken en het gebied is voor het grootste gedeelte foeilelijk. Daarnaast zie je in vele oude steden hoe mooi historisch oud naast hypermodern kan zijn en dat is zeer op zijn plaats in dit gedeelte van de stad. De suggesties om maar weer een polder vol groen op te offeren zijn wanstaltig. De grote fout in Leidsche rijn met al haar laagbouw. In breiden is de enige oplossing. Meer groen mag niet opgeofferd worden. Niet meer groene ruimte opofferen! En dus omhoog! Hier geen hoogbouwfreak maar een bewoner van de Croeselaan.
Snel weg met dat saaie rijtje woningen, wat ervoor in de plaats komt wordt vele malen beter. Althans, als de plannen zo doorgaan als ze zijn voorgesteld.
Overigens een misplaatste foto: dat zijn nou juist de woningen die hoe dan ook blijven staan.
Excuus. We hebben geen andere. We maken een opmerking bij het artikel dienaangaande.
Goed om te zien dat de meeste reacties dit eenzijdige verhaal weerleggen. Dank daarvoor!
Eerlijk gezegd was ik verrast dat dit stuk uberhaupt BU heeft gehaald. Ik vind dat de kracht van dit platform en haar bevlogen oprichters juist schuilt in de objectieve, beschouwende wijze waarop de ontwikkelingen rondom het stationsgebied al jaren worden gebracht. Daarom ben ik juist zo’n grote fan!
Met andere woorden pas op dat een gastschrijver niet afbreuk doet aan al jullie harde werk.
Precies mijn gevoel Onno!
@Onno, @Manduca, omdat BU niet alleen als doel heeft om stationsgebied-onderwerpen te agenderen die CU2030 en de reguliere pers laten lopen maar ook om een plek van discussie en ideeën-uitwisselling te bieden, is er plek voor gastauteurs in de rubriek Opinie. Op dit moment is er onrust onder de bewoners aan de Croeselaan en het is niet meer dan logisch dat dit ook op BU zijn weerslag krijgt. Iedereen hoeft het niet met elkaar eens te zijn, zolang argumenteren maar de boventoon voert.
Helder HB. Dank voor je uitleg.
Als ondersteuning van BouwputUtrecht stel ik dan voor dat ze objectief en beschouwend kijken of de gemeente dit netjes naar de bewoners hebben gespeeld of juist niet. Hiermee doel ik concreet op de vraag of de bewoners een lange tijd ‘zoet’ zijn gehouden met plannen die minder ingrijpend waren en die dan plots gewijzigd worden, en de vraag of inspraak etc. een wassen neus is of niet. Als keihard werken, een kosmopolitische visie, en dan weten we allemaal, mooie renders en geld de enige normen zijn om bouwprojecten op te mogen beoordelen, dan kunnen we elke projectontwikkelaar een spade geven en een volmacht.
Ter verduidelijking: geen aanval op Bouwput om nog meer werk te verrichten maar meer een verlegging naar de discussie of overheden in het algemeen voorzichtig genoeg zijn met het ‘algemeen belang’ argument. Ik heb verder niet de intentie om te stoken in de goede relaties die Bouwput met alle actoren heeft.
Hartelijk dank voor de reacties. Inderdaad breek ik een lans voor het handhaven van de sociale huurwoningen aan de Croeselaan, maar ik geef ook andere redenen aan waar niet of nauwelijks op wordt ingegaan. De sociale veiligheid die het handhaven van die woningen veiligstelt, de financiële beperkingen voor fraaie architectuur die een verplichting voor vervangende sociale woningbouw in het Beurskwartier brengt. Minstens even belangrijke aandachtspunten bij de beoordeling van de plannen voor het Beurskwartier.
Uiteraard hoeft men mijn waardering, en die van bouwhistorici, voor de woningen niet te delen. Maar alleen maar stellen dat het maar plat moet zonder zich te realiseren wat daar voor terug kan komen lijkt mij voorbarig. Wie zien immers nu al hoe in dit gebied lelijke architectuur gebouwd is. Zonder blikken of blozen kennelijk. De Jaarbeursboulevard moet, volgens de plannen, voor bezoekers en passanten een aangename verblijfplaats worden met daartoe bijdragende architectuur. Het is inderdaad hoog tijd dat de ‘Oostblok-architectuur’ van de Jaarbeurshallen – woorden van de vorige Jaarbeursdirecteur – aangevuld worden met iets beters.
Maar kijk nu eens naar de Megabiocoop! Ga er eens voorstaan en bezie het gebruikte materiaal! Vraag je eens af bij de zijgevel langs de Boulevard of dit nu de inspirerende architectuur is, die wij op grond van de goede voornemens van het stadsbestuur en andere betrokkenen hadden mogen verwachten?! Kijk ook eens naar de flatgebouwen die neergezet zijn direct langs het kanaal en aan de haven. Een te doodse en steriele architectuur. Vergelijk dat dan eens met de architectuur van de woningen die gesloopt dreigen te worden, die veel gedetailleerder en veel levendiger is. Al vind ik niet dat men bij nieuwbouw aan retro-architectuur moet gaan doen, van de goede oudere bouwkunst zou men kunnen leren wat er toe doet om in de gevels een voor de omgeving aangename levendigheid en afwisseling te brengen die positief bijdraagt aan de sfeer van de directe omgeving.
Daarom hoop ik ook dat een discussie over hoog- of laagbouw niet polariseert en de aandacht ondersneeuwt voor wat het belangrijkste is: de vormgeving van wat er uiteindelijk wordt neergezet.
Ik hoop dat in dit gebied een hele mooie nieuwe woonbuurt komt. Voor Utrecht is het echter niet vanzelfsprekend dat goede voornemens daartoe uitkomen. Dat hebben de afgelopen decennia ons als stadsgenoten kunnen leren. Daarom is een open en brede discussie noodzakelijk, niet alleen inhoudelijk over de plannen maar net zo goed over de bewaking door het stadsbestuur van de uitvoering van de goede voornemens. Opdat we later niet bedrogen uitkomen met lelijke gebouwen die er weer een halve eeuw staan.
Goed stuk en helemaal mee eens. Jaren 30 woningen slopen is pure kapitaalvernietiging. Zeker in deze tijd van zielloze architectuur. Zet die flats 10 meter verderop.