Revitalisering V&D-gebouw

In Nieuws, Reportage door HB9 Reacties

Is het faillissement van warenhuis V&D een blessing in disguise? Voor Utrecht zou dit nog wel eens waar kunnen zijn. Een van de iconen van Hoog Catharijne, de ruimtelijke vervlechting is zo intens dat je het er niet los van kunt zien, gaat nu eindelijk op de schop. Strippen en weer opbouwen – denk aan wat er momenteel gebeurt met de Knoopkazerne of het gebouw van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling aan de Kaatstraat. Het V&D-gebouw krijgt een open gevel, nieuwe gebouwtechniek en nieuwe gebruikers. BU belde met architect Jan Bakers om meer te horen over de plannen.

De afgelopen maanden heeft Bakers Architecten in opdracht van de eigenaren (IEF Capital, Bouwfonds IM) een renovatie voor de binnen- en buitenkant uitgewerkt die ruimte biedt voor twee of drie grote winkels. Primark en Hudson’s Bay worden genoemd, maar de contracten zijn nog niet getekend. Dat hoeft ook niet, want de inhuizing zal op zijn vroegst najaar 2018 plaatsvinden, als de verbouwing is opgeleverd. Er kan in de tussentijd nog veel gebeuren, de retailmarkt is beweeglijk. Overigens heet een groot deel van de gemeenteraad de bedrijven inmiddels al welkom.

vroomdreesman1999

Zicht op de Rijnkade, rond 2000. Bron: Het Utrechts Archief

Volledig strippen

De architect en de eigenaren bereiden een vergunningaanvraag voor die januari wordt ingediend. Daartoe is onder andere collegiaal overleg met de Welstandscommissie opgestart. De afbeelding bij dit artikel is daarbij gepresenteerd. Het is het resultaat van maanden werk. Eigenlijk jaren, want de architect was al betrokken bij renovatieplannen toen V&D er nog in zat. De slag die nu gemaakt wordt is echter allesomvattend. Het gebouw zal tot het betonnen karkas worden gestript. Alle techniek is totaal verouderd en gaat naar de sloop. Uiteraard vindt ook asbestsanering plaats, bij gebouwen van deze leeftijd ontkom je er niet aan. De aanbesteding voor de sloop van de inbouw is rond, de vergunning is afgegeven, dat werk kan beginnen. De revitalisering zelf kan vervolgens medio 2017 beginnen en zal een jaar in beslag nemen.

Jaren geleden stonden V&D en een groep Hoog Catharijne-huurders nog lijnrecht tegenover Corio, omdat ze niet eens waren met de keuze voor een Hoog Catharijne met twee winkelroutes. Ze vreesden op een tweederangs locatie terecht te komen. Terwijl Corio architecten en aannemers aan het werk zette bleef V&D onbeweeglijk zitten. Inmiddels waait er een andere wind. Bakers meldt dat hij regelmatig bij Klépierre aan tafel zit voor afstemming en dat hij blij is met de samenwerking. Ze trekken samen op, met name voor het Achter/Boven Clarenburg-deel. Het luistert nauw, Bakers noemt het horlogemakerswerk. Niet alleen bouwtechnisch, vooral ook juridisch.

vroomdreesmann1973_hua_x19644-m4946

Kort na de oplevering in 1973. Bron: Het Utrechts Archief

Zuidpassage

Maar er is veel tijdsdruk, met name bij de bouwer van Hoog Catharijne, BAM. In april moet de noordpassage open zodat er ruimte ontstaat om de traverse te slopen en de zuidpassage te bouwen. Daar komen Hoog Catharijne en het V&D-gebouw samen. De nieuwe passage schuift negen meter op ten opzichte van de huidige gang. Het betreft een begane grondniveau en het plus één niveau. Het V&D-gebouw ligt echter lager: er moet voor een niveauverschil van 1,3 meter nog een goede oplossing worden gevonden. (Zie ook het plaatje onderaan, daarop is het verloop te zien op de kade.) Bakers mikt erop dat de oplevering van de zuidpassage, eind 2018, samenvalt met de opening van het nieuwe V&D-gebouw. Ze bekijken of ze dezelfde topologie zullen volgen als in Hoog Catharijne, waarbij op straatniveau nadruk ligt op food en horeca en op het plus éénniveau de retail is gesitueerd. Overigens is er voor hem geen twijfel: van de twee golden miles in het nieuwe Hoog Catharijne wordt de zuidpassage de drukste, de aantrekkelijkste.

Helder en duurzaam gebouw

Een belangrijke nieuwe toevoeging van het gebouw is het openen van de gevel aan de Rijnkade. Wat preciezer uitgedrukt: het maaiveld met de kolommen wordt dichtgemaakt en aan het gebouw toegevoegd. Het is een complexe omgeving, volgens Bakers. Complexe ondergrond, warmteleidingen, diepriool, bergbezinkbassin. Hij meldde dat de oplevering van dat stukje singel het sluitstuk van het singelherstel zal vormen, ergens in 2019. Hij hoopt dat dit nieuwe stuk kade een vitalisering van de wandelroute naar Mariaplaats en de binnenstad zal betekenen. De bouw van extra woningen, tegenover de parkeergarage Rijnkade bijvoorbeeld, is van grote betekenis voor de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van dat stukje stationsgebied, meent de architect.

Jan Bakers spreekt met respect over het gebouw: de kolommen staan op een onderlinge (grote) afstand van 9,6 meter en bieden open ruimten van maar liefst 5000 vierkante meter. Een helder gebouw vindt hij, maar ook een flexibel gebouw en omdat het niet volledig gesloopt hoeft te worden is het ook duurzaam. De dakverdieping, voorheen vergader- en ontmoetingsruimten, wordt voornamelijk techniek. Het dakterras – velen zullen dat goed nieuws vinden – zal in ere hersteld worden.

Vergeten geschiedenis

Wat zal er straks nog herinneren aan het uit 1972 stammende gebouw en hoe moeten we het straks noemen? Bakers heeft er over nagedacht en hij wil de vergeten geschiedenis weer zichtbaar maken. Zo zijn er nog blauwe tegeltjes met Fiep Westendorp-achtige jarenzeventig motieven te vinden, in een grijs verleden toebehorend aan een vleeshouwerij. En het V&D-logo zit nog steeds fier op de gevel. Van hem mag het daar blijven. (Buitenreclame-eisen staan nu niet meer toe logo’s zo prominent te plaatsen.) Zo kunnen we – in ieder geval de generaties die er iedere zomer trouw hun schoolagenda’s kochten – het gewoon zo blijven noemen. Een blijk van genegenheid voor dit voor Utrecht maar ook voor Nederland opmerkelijke, modernistische gebouw.

Om mee af te sluiten een quote uit de eerste vergadering met de Welstandscommissie over de presentatie van de plannen. Twee weken later, 15 november, heeft de architect het opnieuw toegelicht.

We houden je van de plannen op de hoogte.

[begin quote notulen]

Rijnkade 5
(Ont) Voorlopig ontwerp transformatie voormalig V&D-gebouw
Aanvraag: IEF Capital / Bouwfonds IM
Ontwerp : Bakers
In het voormalige warenhuis zullen meerdere winkelbedrijven worden ondergebracht. De ruimte achter colonnade van het voormalige V&D-gebouw wordt toegevoegd aan het winkeloppervlak en alle gevels worden vervangen. Architect Bakers plaatst voor de onderste twee lagen een rastergevel in metselwerk. Aan de bovenzijde van de plintgevel is een doorgaande plantenbak geplaatst. Ook in de vierlaagse gevel erboven bevinden zich in de beplate borstweringen her en der plantenbakken. De uitkragende volumes in twee traveeën van het gebouw krijgen begroeide gevels tussen de borstweringen. Voornemen is om contractueel vast te leggen dat de glazen pui transparant blijft. De dakinstallaties worden aangepast.

Reactie van de commissie
De commissie staat sympathiek tegenover de transformatie van dit gebouw en de ambitie om de transparantie daarbij als belangrijk uitgangspunt te hanteren. Zij mist echter een concept dat gebaseerd is op het oorspronkelijke, modernistische gebouw (een terugliggende plintlaag met bovenbouw), zowel architectonisch als morfologisch. In het ontwerp is sprake van een tweelaagse opbouw met optopping, die te weinig relatie met elkaar aangaan. Hierbij wordt gedoeld op de verhouding horizontaal – verticaal, de gevelindeling en de gevelbehandeling, etc. De verspringende horizontale banden en de verschillende materiaaltoepassingen tussen de verdiepingen leiden niet tot een coherent beeld. De wijze waarop bijvoorbeeld in de oorspronkelijke bouw de banden, de kaders en de erkers een rol speelden in het gevelbeeld komen onvoldoende terug in de uitwerking. Daarnaast wordt de noodzakelijke gevelplastiek gemist.
De toepassing van groen wordt te informeel voorgesteld; denkbaar is om de voorgestelde structuur van het gebouw als uitgangspunt te nemen en in het integrale ontwerp ook de toe te passen soorten beplanting mee te nemen.
De commissie ondersteunt de wens om de steeg open te houden. Ook dringt zij aan op een reclame- en puireglement dat als toetsingskader kan dienen voor toekomstige aanvragen, maar ook een doorslaggevende rol kan spelen bij de beoogde transparantie. Een aangepast voorstel wordt tegemoet gezien.

[einde quote]

Dit is de impressie die de architect aan de Welstandscommissie heeft getoond. Op dit moment het enige beeld. Het grootste verschil met het originele ontwerp? De terugvallende plint en de zuidelijke erkers zijn verdwenen. De vreemde stalen kokers op het dak en de balkons blijven.

bakers-architecten-rijnkade-5_nacht

Renovatie V&D-gebouw (Jan Bakers Architecten i.o.v. IEF Capital en Bouwfonds IM)

Reacties

  1. Marco Knol

    Ik kan me het nieuwe ontwerp op de begane grond ook best met colonnade/terugliggende gevel voorstellen. Eventuele horeca heeft dan altijd een droog terras en anders loop je droog langs de winkels. Elders is dat ook niet ongebruikelijk. Als je het dan hebt over een looproute langs die zijde naar de Mariaplaats zou ik dat eigenlijk sowieso niet onlogisch vinden.

  2. Martijn

    Mooie foto zien we telkens van de voorkant van het gebouw. Maar hoe zit het eigenlijk met de achterkant? Hoe gaat het er uit zien vanaf Achter Clarenburg?

    1. Berend

      Ofwel: Hudson’s Bay is over meerdere panden in gesprek. We zullen moeten afwachten welke het wordt…

      1. Atilla Vigh

        Thanks Berend,
        Overigens we hebben binnenkort nog een nieuw groot “markant” gebouw beschikbaar: C&A op het Vredenburg.

  3. WP

    @martijn, dit is eigenlijk de achterkant. Voor zover je in het nieuwe ontwerp over een achterkant kan praten

  4. Atse

    Met de Bijenkorf in het achterhoofd (impressies vs. de uiteindelijke realiteit) kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat na vernieuwing van de V&D er een gebouw staat met nagenoeg identiek uiterlijk als vóór de verbouwing. Dezelfde balkons aan voorzijde, zelfde structuren op het dak. Wat wel ontbreek (gelukkig) zijn de “erkers” aan de zijkant. Verder lijkt het erop alsof alleen het glas wordt vervangen, en misschien de gevelelementen wat donkerder worden gemaakt. Buiten het verdwijnen van de terugvallende plint natuurlijk. Voor een operatie waarbij een gebouw compleet wordt gestript en gerevitaliseerd vind ik het minimale veranderingen, en ondanks dat het op het plaatje er strak uitziet, ben ik erg sceptisch.

    Nu nog een impressie gerenderd met slecht, grauw weer, minder volk op straat en de helft van de verlichting in het gebouw uit en we weten hoe het een groot deel van de tijd waarschijnlijk echt zal ogen…

  5. Zonnewende

    In de quote van de welstandscommissie worden plantenbakken aan de gevel genoemd, die er volgens de architect komen, jammer dat dat niet terug te zien is in het ontwerp. Waarom eigenlijk niet? Hopelijk zijn ze daar serieus over, dat zou het gebouw een vriendelijker uitstraling geven.

    En nog een idee: als de balkons dan geëxploiteerd mogen worden door een goed restaurant die er een soort private dining balkons van kan maken, wordt de gevel gezellig levendig, ook buiten winkeltijden. Wellicht wat lastig qua toegang en zo, maar waar een wil is, is een weg 🙂

Laat een reactie achter op Zonnewende Reactie annuleren