Analyse: nauwelijks vertraging aanleg HOV

Volgens BU-lezer en bestuursrecht-specialist ThaFizzy zal de aanleg van het tram/busstation aan de centrumzijde nauwelijks worden vertraagd door de uitspraak van de Raad van State. Dat heeft onlangs bestemmingsplannen voor Noordgebouw en Het Platform geschorst. Hij schetst een plausibele uitkomst waarbij de plannen worden vernietigd maar waarbij de rechtsgevolgen in stand blijven. Daarbij kan de gemeente verder maar wordt mogelijk met schadeclaims geconfronteerd. Ook al zouden de plannen helemaal van tafel gaan, de OV-bestemming voor het gebied bestond al en wordt bovendien niet betwist. Lees zijn analyse van de situatie.

In het midden van de zomervakantieperiode was er opeens weer juridisch nieuws rondom de Utrechtse bouwput. En wat voor nieuws: de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State (de Afdeling) schorst de bestemmingsplannen Noordgebouw en Zuidgebouw. En verschillende media wisten te melden dat dit gevolgen zou hebben voor de bouw van het tram/busstation aan de centrumzijde. Alleen hebben die media niet goed gelezen wat de Afdeling heeft geschreven.

Gemeente snapt eigen parkeerbeleid niet?
Allereerst is het goed om op te merken dat Hoog Catharijne voor de derde en vierde keer gelijk krijgt van de rechter als het gaat om het toetsen van de parkeerbehoefte en parkeercapaciteit in een plan. Wellicht doet de gemeente er verstandig aan om deze expertise in huis te halen, want de juristen van Hoog Catharijne snappen het duidelijk beter dan de juristen van de gemeente Utrecht. (De vorige twee keer was met de uitbreiding van de Bijenkorf.)

Daarnaast heeft de gemeente deze keer de gemengde bestemmingen niet goed uitgewerkt. De chaos ontstaat omdat de gemeente vanwege de wet in 2d moet werken. Vanuit wetgeving is het om dit moment nog niet toegestaan om 3d-bestemmingsplannen te maken. Terwijl dit een hele grote verbetering zou zijn en ook de chaos zou ontwarren in duidelijke blokken van wat mag en niet mag. Er zijn verschillende juristen die hier al eerder voor pleiten; en ik ben daar één van. Vanwege het gebrek om in 3d een bestemmingsplan vast te stellen is er nu een woordenbrij ontstaan die niet te begrijpen is. En dus op zich vrij begrijpelijk dat de rechter daarvan heeft gezegd: dat moet beter worden uitgelegd.

Belangrijk om op te merken is dat de bestemmingen ‘verkeer’ of ‘openbaar vervoer’  of ‘railverkeer’ niet is aangevallen door de bezwaarmakers. Wat betekent dat deze gedeeltes in principe nu al vast staan en niet meer aangetast kunnen worden, tenzij de bestemmingsplannen alsnog in zijn geheel vernietigd gaan worden.

Gevolgen tussenuitspraak
Omdat de bezwaarmakers gedeeltelijk gelijk hebben gekregen en de rechter een (sterk) verbeterde uitleg eist van de gemeente zijn de bestemmingsplannen Noordgebouw en Zuidgebouw door de Afdeling op dit moment geschorst. Dat betekent nog niet dat ze vernietigd zijn.

In zowel de uitspraak over het Noordgebouw als het Zuidgebouw schrijft de Afdeling: “Met het oog op een spoedige beslechting van het geschil zal de Afdeling de raad opdragen om binnen twintig weken na verzending van de uitspraak (…)”. Daar zit een hint in naar wat er gaat gebeuren bij de einduitspraak in deze zaak.

De hint zit niet in de twintig weken, maar in ‘beslechting’. Dit verwijst naar de leer van de definitieve geschilbeslechting. De theorie daarachter heb ik al eens uitgelegd in dit artikel.

Hoe zal de einduitspraak er uitzien?
Bij de einduitspraak zal de Afdeling dus knopen doorhakken. Bij de meest gunstige uitspraak voor de gemeente keurt de Afdeling de aanvullende uitleg goed en kan de gemeente verder. Bij een iets minder gunstige uitspraak (vernietigt het bestemmingsplan, laat de rechtsgevolgen in stand) heeft de gemeente misschien een probleem in de sfeer van schadevergoedingen. In het slechtste geval wordt het bestemmingsplan vernietigd.

Zoals gezegd, de bestemmingen ‘verkeer’ of ‘openbaar vervoer’ of ‘railverkeer’ niet zijn aangevallen door de bezwaarmakers. Dat betekent dat deze gewoon hetzelfde blijven bij een goede uitspraak voor de gemeente, maar ook bij een iets mindere gunstige uitspraak.

“In het slechtste geval”
Maar wat gebeurt er als de bestemmingsplannen worden vernietigd? Dan geldt van rechtswege automatisch weer het vorige bestemmingsplan (het vernietigde bestemmingsplan wordt geacht nooit te hebben bestaan). En dan zijn er twee bestemmingsplannen die gelden ter hoogte van tram/busstation aan de centrumzijde: het bestemmingsplan Stadskantoor en OV-terminal en het bestemmingsplan Hoog Catharijne.

En wat wil nou het geval? Als ik even uitga van de visuals van het beoogde tram/busstation aan de centrumzijde, dan past dat binnen die bestemmingsplannen. De bestemmingen van die gebieden zijn namelijk “verkeer” en “openbaar vervoer”. Openbaar vervoer moet dan uitgelegd worden als: (hoogwaardige) openbaar vervoer in de vorm van zowel tram- als busbanen).

Uiteraard is er dan nog wel een omgevingsvergunning nodig voor het techniekgebouw voor de tram, het veranderen van de (inrichting) van de weg. En uiteraard een aantal verkeersbesluiten (gesloten verklaringen). Maar dat is verhoudingsgewijs marginaal van aard.

Voorspelling en conclusie
De Afdeling hint er duidelijk op dat ze knopen zal doorhakken in dit dossier. De fouten die de gemeente moet herstellen zijn niet klein. Zeker als het gaat om het parkeerbeleid. Maar het is ook niet onmogelijk om dat te herstellen.

Als de Afdeling de knoop doorhakt dan zijn er grofweg drie scenario’s mogelijk. Bij de meest gunstige uitspraak en een iets minder gunstige uitspraak kan het beoogde tram/busstation gewoon gebouwd worden zoals gepland. Maar ook bij een slechtst mogelijke uitspraak voor de gemeente kan het beoogde tram/busstation worden aangelegd. In dat scenario is er dan nog wel een omgevingsvergunning benodigd. Daar is uiteraard bezwaar/beroep tegen mogelijk, maar ik verwacht niet dat deze bezwaren leiden tot een vernietiging van die omgevingsvergunning (mits de betreffende omgevingsvergunning op een juiste wijze wordt verleend).

Mijn conclusie is dan ook dat er gewoon verder gegaan kan worden met de aanleg van de Uithoflijn en het tram/busstation centrumzijde, zover dit belemmerd zou worden door deze uitspraak. Want linksom of rechtsom, het past binnen de plannen.

Uiteraard kost het even tijd om deze uitspraak en de gevolgen goed te bestuderen. Juridische vertraging ontstaat alleen bij het slechts mogelijke scenario. Er moet dan namelijk nog een aparte omgevingsvergunning worden gemaakt, waar bezwaar/beroep tegen mogelijk is. Dat zou dan ongeveer een half jaar kunnen vertragen (als er bezwaar/beroep wordt gemaakt). Een eventuele juridische vertraging is dus niet rechtstreeks het gevolg van deze uitspraak.

ThaFizzy

Naschrift: Volgens ABC Vastgoed (Zuidgebouw) kan voor de parkeernormen gemakkelijk een oplossing worden gevonden. “Dan huren we gewoon ergens plekken bij”, aldus een woordvoerder op de site van RTV-Utrecht.