Welstand over Knoop, Postkantoor, WTC en Sijp

Veel aantrekkelijke projecten werden er twee weken geleden in de Commissie Welstand en Monumenten behandeld. Over het WTC schreven we al eerder. Hieronder een integrale quote uit de notulen. Achtereenvolgens over verbouwing oude postkantoor en dan met name over de nieuwe entree aan de Oude Gracht, verbouwing van de Knoopkazerne tot kantoorverzamelgebouw en vergadercentrum, nieuwe stedenbouwkundige studie van Van Sijpesteijnkade en tenslotte het WTC.

Vreemd dat in de notulen het oordeel over de slechte aansluiting van het WTC op het forum zo diplomatiek is verwoord dat de angel er uit is. Heeft de commissie gecapituleerd, of is dit een truc om het probleem via een achterdeur op te lossen zodat niemand gezichtsverlies lijdt? Toevallig wordt op dit moment dat stuk forum van twaalf meter langs het Stadskantoor gebouwd. Nu kan de aannemer er nog goed bij, binnenkort rijden er bussen. Het wordt tijd voor BU om eens met een camera de nieuwe onderwereld van het forum te bezoeken. Of een lezer wil deze expeditie op zich nemen?

Quote uit de notulen:

D2 Neude 11 – Oudegracht 112
(B) Voorlopig ontwerp herbestemming hoofdpostkantoor

Aanvraag: ASR Vastgoedontwikkeling
Ontwerp : Rijnboutt
(notulen 14/01 2014)
Deze planbespreking is beperkt tot de gevelingrepen in en de toevoegingen rond het bestaande gebouw die nodig zijn om ondermeer de gemeentebibliotheek in het voormalige postkantoor te huisvesten. Architect Vermeesch licht toe dat deze wordt ondergebracht op de helft van de beletage en eerste verdieping aan de Neudezijde plus op de volledige tweede en zolderverdieping. Aan de Oudegracht zijn van souterrain tot en met eerste verdieping winkelruimten gepland, op de tweede en derde verdieping een brasserie en een auditorium, als onderdelen van de bibliotheek. De vormgeving van toegevoegde entrees aan de Neude en Potterstraat sluit aan op de bestaande architectuur. Het nieuwbouwvolume tussen de traptorens aan de Oudegracht is vergelijkbaar met de omvang van grotere panden in de omgeving. Voor de gevelindeling van dit volume is aansluiting gezocht bij het gevelritme van het monument. In de geveldoorbraken rond de voormalige expeditiehof blijft de oorspronkelijke gevelindeling herkenbaar. Expeditie wordt georganiseerd via het souterrain aan de Drakenburgerstraat.

Reactie van de commissie
De commissie is van mening dat de nu gepresenteerde ingrepen een mindere impact hebben op het interieur van het gebouw dan die eerder voorgesteld zijn in het kader van herbestemming. Zij hecht aan de monumentale waarde van het gebouw en gaat er vanuit dat deze bij de interieure ingrepen ook overeind blijven.
De commissie is nog niet overtuigd van de voorgestelde uitbreiding aan de zijde Oudegracht vanwege de schaal en de uiteindelijke totaalcompositie, hoewel de bestemmingen auditorium en brasserie worden toegejuicht. Een aanpak waarbij de nieuwbouw sterker is afgestemd op de oudbouw en er wellicht zelfs mee versmelt, lijkt in de ogen van de commissie kansrijker. In het nu voorgestelde volume komen een aantal zaken nog onvoldoende tot uitdrukking: de beëindiging, verhouding gevel – dak, de compositie maar ook op het getoonde detailniveau overtuigen nog niet in relatie tot het monumentale gebouw. Ook de reliëfwerking en het spel tussen transparantie en geslotenheid zijn nog niet overtuigend. Een duidelijke adressering van de bibliotheek aan de Oudegracht zou een bijzondere rol in de compositie kunnen spelen.
De expeditie-oplossing is zorgvuldig uitgewerkt maar de commissie adviseert om de toevoeging in architectonische zin meer onderdeel van gebouw te laten zijn, minder los en contrasterend. Door de getoonde oplossing gaat deze zijde ogen als een achterkant terwijl het voor de stedenbouwkundige context van belang is dat ook deze zijde aanvoelt als een voorname gevel. De commissie ziet de aangepaste voorstellen tegemoet.

D3 Croeselaan 14 – Rijkskantoor de Knoop
(O/St) Voorlopig ontwerp ‘Knoopkazerne’ (fase 1)
Aanvraag: Rijksgebouwendienst
Ontwerp : architectenbureau Cepezed / Rijnboutt
Door het verwijderen van delen van het bestaande gebouw en toevoeging van nieuwe volumes ontstaat een compact gebouw, waarin de karakteristiek van het bestaande complex herkenbaar blijft. Het gebouw wordt volledig van nieuwe gevels voorzien, waarbij architect Schleurholts een ritmeverschil aanbrengt tussen gevels van bestaande en nieuwe gebouwdelen. Glasstroken van vloer tot vloer worden afgewisseld door doorgaande metalen stroken. Voor de plint aan de Croeselaan wordt een horizontale roosterinvulling tussen de verticale gevelstroken voorgesteld. Het dak van de laagbouw aan Croeselaanzijde bestaat grotendeels uit zonnepanelen. Op de zuidwesthoek van de kavel wordt ter plaatse van mogelijke toekomstige bebouwing (fase 3), een tijdelijk drielaags paviljoen voorgesteld waarin de rookglaspanelen uit de bestaande Knoopkazernegevels worden verwerkt. De inrichting van de openbare ruimte loopt vanaf de Croeselaan tot aan het toekomstige Forum, circa 8 meter hoger. Langs de Croeselaan is de inrichting als bij de naastliggende Rabobank. Trappen leiden naar het Knoopplein ter hoogte van de eerste verdieping van de Knoopkazerne. Aan het plein ligt een tweede entree tot het gebouw. De pleininrichting wordt al in deze fase zo definitief mogelijk gemaakt; toekomstige ontwikkelingen liggen rond dit plein. Het maaiveld wordt in deze fase als parkeerterrein ingericht, met hagen en bomen langs de parkeerstroken. De verbinding tussen het Knoopplein en het Forum bestaat uit een verplaatsbare stalen brug met trap.
De afdeling Stedenbouw heeft aangegeven nog in overleg te zijn over de hoekoplossing Mineurslaan/Croeselaan.

Reactie van de commissie
De commissie vindt het gepresenteerde voorstel overtuigend en complimenteert de architect met het behoud van helderheid in de verschillende ontwerpfases. Zij geeft echter wel aan dat dit nog niet geldt voor de inrichting van de openbare ruimte: een overzicht van de aansluitingen in de toekomst – wanneer deze openbare ruimte onderdeel wordt van het Forum – is gewenst. Zoals bij andere inrichtingsplannen in dit gebied, adviseert de commissie om meubilair, materiaal en kleurgebruik af te stemmen op de Foruminrichting. De detaillering van de aansluiting gebouw-maaiveld wordt afgewacht, evenals de gevelaanzichten aan de Mineurslaanzijde. Daarnaast adviseert de commissie een windvalonderzoek te houden om noodvoorzieningen in de openbare ruimte in de toekomst te voorkomen. De volgende stappen in het ontwerpproces worden tegemoet gezien.

D4 Van Sijpesteijnkade
(Ont) Doorontwikkeling stedenbouwkundige visie Westflank-noord
Aanvraag: GroupA
Ontwerp : architect dhr Visser
In verband met de op handen zijnde planbehandeling van een eerste gebouw aan de Van Sijpesteijnkade, licht architect Visser de stedenbouwkundige uitgangspunten toe. De ontwikkeling van het Westflank-noordgebied langs de Van Sijpesteijnkade is gebaseerd op de uitgangspunten uit het Stedenbouwkundig en Beeldkwaliteitsplan uit 2012. De bebouwing in de rooilijn van de kade is maximaal 25 meter hoog met panden die zich in vorm en materialisatie onderling onderscheiden. De architectuur van de kadebebouwing, waar een monument onderdeel van is, wordt gekenmerkt door grote gevelopeningen aan het maaiveld, een duidelijke gevelbeëindiging, verfijnde detaillering en gevelreliëf en een rijke materialisatie. Deze gevelwand contrasteert met de vijf meter teruggelegde hoogbouw, die een maximale hoogte van 45 meter heeft en een accent van 90 meter bij de spoorbaan. De alzijdige hoogbouwvolumes zijn abstract, modern en ‘licht’ van karakter De entrees van de hoogbouw liggen aan de Van Sijpesteijnkade, in insnoeringen tussen de kadepanden. Het Forum achter de kade ligt acht meter hoger.

Reactie van de commissie
Aangezien de randvoorwaarden al zijn vastgesteld en ze ter informatie aan de commissie worden meegegeven, reageert de commissie met name in relatie tot het nieuwbouwproject aan de spoorzijde dat binnenkort zal worden besproken. Zij blikt tevens vooruit op de architectonische uitwerking van de rest van de gevelwand.
Het hoekvolume aan de spoorkant vormt een bijzonder schakelvolume: het speelt een belangrijke rol aan de Van Sijpesteijnekade, maar staat in de getoonde architectonische uitwerking aan de spoorzijde in een vreemde relatie tot de hoge toren. Stedenbouwkundig wordt de werking ervan als positief ervaren, maar in de architectonische uitwerking overtuigd de wijze waarop deze twee blokken op elkaar ingrijpen niet. De nieuwbouw van de meest oostelijke toren kraagt uit boven het monument, dit is het meest spectaculaire onderdeel van de gevelwand aan de van Sijpesteinkade. In de beeldende uitwerking van de overige volumes wordt dit spel van volumes iets westelijker nogmaals herhaald, waarbij een toren ook uitkraagt boven een nieuwbouwplint. De commissie heeft waardering voor de wijze waarop deze volumes de wand levendig maken, maar zij vreest ook dat dit een ontkrachting van het monument kan betekenen als hier toren en plint in verschillende architectonische beeldtalen worden uitgewerkt. Geadviseerd wordt om hier te overwegen om toren en plint in de architectonische uitwerking qua beeldtaal sterker bij elkaar aan te laten sluiten om te zorgen dat de situatie, waarbij de toren boven het monument uitkraagt echt als uniek ervaren kan worden. Daarnaast vraagt de commissie extra aandacht voor de sociale veiligheidsaspecten in relatie tot het Forum en voor windhinder.

Stadsplateau 1 – Mineurslaan
Forum-noord ter plaatse van WTC
Aanvraag: Gemeente Utrecht POS
Ontwerp : GroupA
(notulen 19/05 en 08/09 2015)
Bij de planbehandeling van het WTC (zie notulen d.d. 1/11 2015) had de commissie bezwaren tegen de opening in het Forum naast het WTC. De heer Visser van GroupA is uitgenodigd om de ontstane situatie nader toe te lichten.

Reactie van de commissie
De commissie is van mening dat de ruimtelijke context eisen stelt aan deze hoogstedelijke locatie waar de opening tussen de oostgevel en het Forum niet aan voldoet. Het WTC is gezien de positie in het Forum een alzijdig gebouw; door het ‘gat’ in het Forumdek direct tegen de oostgevel van het WTC-gebouw te positioneren, ontstaat een achterkantsituatie. De commissie ziet alternatieven om de vereisten gekoppeld aan Forum, Mineurslaan en WTC (lichttoetreding en het onderbrengen van installaties) integraal op te lossen.