Liever de lucht in

In Analyse, Nieuws door HB22 Reacties

Vorige week schreef Zef Hemel, bijzonder hoogleraar grootstedelijke vraagstukken aan de UvA, een gloedvol betoog over megasteden. Hij noemde ze een wonder van vernuft. Een megastad is een sterke economische motor en is relatief duurzaam. Doordat er veel hoogbouw is, is er relatief veel ruimte voor groen. Alle steden van de Randstad samengevoegd vormen – volgens Hemel – echter geen megastad, ook al kun je dat nog zo graag willen. Ons land heeft behoefte aan metropoolvorming, aan echte grootstedelijkheid, meent de hoogleraar.

hogerdandomenqUtrecht doet als vierde stad erg zijn best. Maar het valt niet mee. Leidsche Rijn is een uitgestrekte tuinstad geworden. Veel dure binnenstedelijke bouwlocaties worden benut voor rijtjeshuizen en historiserend bouwen, denk aan Zijdebalen, en straks Dichterswijk-spoorzone en Merwede-Noord. Alle ogen zijn nu gericht op stationsgebied fase 2. Kan daar wel een wijk worden gerealiseerd die grootstedelijke allure heeft? Een kleine enquête tijdens het stadslab geeft voorzichtige hoop: een piepkleine meerderheid is voor loslaten van de Dom-hoogtelimiet. Die limiet is kunstmatig, levert visueel niets op en belemmert een rationeel gebruik van de kostbare grond. Zou het college het aandurven om bij de presentatie van de concept structuurvisie Stationsgebied fase 2 in te zetten op flinke woontorens?

Iedere stap moet worden bevochten, zo blijkt maar weer. Tegen het bezwaar van enkele bewoners van Gildeveste dat hun uitzicht en privacy wordt weggenomen door een nieuw te bouwen hotel aan de overzijde (Noordgebouw) brengt het college maar liefst dertien pagina’s argumenten in stelling, zelfs teruggaande tot het Masterplan. Ook de hoogte van TivoliVredenburg en het Poortgebouw waren indertijd onderwerp van strijd. Maar het kan ook anders. Bij het Zuidgebouw, waar bewoners vanaf het begin van het aanbestedingstraject zijn betrokken, is geen bezwaarprocedure gestart. Eigenlijk gaat het om klein bier. De hoogteaccenten van beide gebouwen zijn nog geen 40 meter.

Als Stationsgebied met fase 2 een schaalsprong maakt en de hoogtelimiet loslaat, praten we over appartementen van misschien wel 150 of 200 meter. De uitdaging is om een grote (verticale) dichtheid te realiseren met ruime, betaalbare gezinsappartementen en veel groen en actieve plinten op straatniveau. Het kan, maar daarvoor moet dorpje Utrecht durven pionieren.

In verband met de dossiervorming, hieronder een integrale quote van CU2030 dat een voor zijn doen ongebruikelijke serieuze toon aanslaat voor het dossier Noordgebouw. Het college vraagt nu de raad in te stemmen met de voorgestelde koers om niet aan het hoogteaccent te tornen:

De gemeente Utrecht heeft een volgende stap gezet in de beantwoording van het beroep op het bestemmingsplan van het Noordgebouw. Bewoners van het appartementencomplex Gildeveste, tegenover het toekomstige gebouw, hebben beroep op het bestemmingsplan ingediend. Zij zien het hoogteaccent liever meer richting Utrecht Centraal. Afgelopen zomer deed de Raad van State al een tussenuitspraak. Zij vroeg toen de gemeente Utrecht om het bestemmingsplan aan te passen óf uitgebreider te motiveren waarom het Noordgebouw op de hoek bij het Smakkelaarsveld een ‘hoogteaccent’ krijgt.

Het college van burgemeester en wethouders heeft de afgelopen tijd alle scenario’s zorgvuldig afgewogen. Uiteindelijk heeft zij de keuze gemaakt het bestemmingsplan niet aan te passen, maar uitgebreider te motiveren waarom het Noordgebouw zijn huidige vorm moet behouden. Wethouder Everhardt, Stationsgebied, heeft deze keuze in een gesprek met de bewoners toegelicht.

Het huiswerk
Het college kiest voor een gebouw dat kwaliteit biedt aan de stad en recht doet aan de hoogstedelijke omgeving die vanaf het masterplanvoor dit gebied is bepaald. De basishoogte van het Noordgebouw blijft 25 meter en op de hoek met het Smakkelaarsveld blijft een hoogteaccent van 38 meter. Ter vergelijking: het Stadskantoor is 90 meter hoog en TivoliVredenburg 45 meter.

Het hoogteaccent op deze plek heeft volgens het college een duidelijke meerwaarde in een goede oriëntatie voor mensen die vanuit de stad naar het station wandelen of fietsen. Bovendien heeft Het Platform, het gebouw aan de andere kant van het station, voorheen Zuidgebouw, een zelfde soort opbouw: laag bij Utrecht Centraal en hoger op de hoeken.

Lees hier de uitgebreide motivering die het college naar de gemeenteraad heeft gestuurd. Het college heeft de raad gevraagd met deze motivering in te stemmen zodat deze naar de Raad van State gestuurd kan worden.

Tussenuitspraak
Aan beide kanten van het nieuwe Stationsplein komen gebouwen: het Noordgebouw en Het Platform (Zuidgebouw). De Raad van State heeft eind juli ‘tussenuitspraken’ gedaan op de beroepen die zijn ingediend tegen de bestemmingsplannen “Noordgebouw, Stationsgebied” en “Zuidgebouw, Stationsgebied”. Een tussenuitspraak betekent eigenlijk; ‘we geven u nog wat huiswerk mee’. Dit betekent dat er gebreken zijn geconstateerd in de besluiten tot vaststelling van beide bestemmingsplannen en dat de gemeente de gelegenheid werdgeboden deze gebreken te herstellen.

Nadat op 20 september de beroepen op het bestemmingsplan voor Noordgebouw en Het Platform werden ingetrokken door Hoog Catharijne werd het bestemmingsplan voor Het Platform onherroepelijk.

 

 

Reacties

  1. Apostle

    Zijdebalen heeft meer grootstedelijke allure en dichtheid dan 90% van de stad, het lijkt me juist iets om naar te streven.

  2. Johan

    Zijdebalen lijkt me ook juist een goed voorbeeld van hoe het beter kan. We moeten nog even kijken hoe het er uitziet als het helemaal af is, maar de gebouwen lijken mooi afgewerkt, en mooi aan te sluiten bij de rest van het gebied. En dat met redelijk grote ‘verticale dichtheid’ wat meer levendigheid oplevert.

  3. Zonnewende

    De Dom-limiet afschaffen voor de Westkant lijkt me prima! Laat de oude binnenstad met rust en durf vernieuwend te zijn in Centrum West.

    Wonen op hoogte ontkom je niet aan in de toekomst. Maar zorg dan wel voor hoogwaardige appartementen mét hoogwaardige buitenruimte. Dus geen balkonnetjes van 2×2, maar minimaal 2×4. En verder veel groen op de grond, tegen de muur en op het dak! Dan wil ik er best wonen 🙂

  4. utrechter

    “Ons land heeft behoefte aan metropoolvorming, aan echte grootstedelijkheid, meent de hoogleraar.” Waar baseert hij dat op? En belangrijker, dat bedoel ik eigenlijk: wat wordt bedoeld/bedoeld HIJ met grootstedelijkheid?

    In het hele lange artikel komt het woord hoogbouw 1x voor. De termen flats en appartementencomplexen kon ik niet vinden.

    Het artikel gaat meer in tegen het groene hart beleid met zijn groeikernen om agglomoratievorming van de gehele Randstad zoals van Rotterdam t/m Maassluis te voorkomen. Het woord hoogbouw komt 1x voor.En hij is net zo lyrisch over Londen en Kinshasa met laagbouw als Hong Kong en New York met hoogbouw.

    Ik krijg na eerste lezing de indruk dat dit artikel (omdat het van een hoogleraar is in het NRC) als middel wordt gebruikt om mensen die voor de Domtoren limiet zijn af te schilderen als mensen die niet rationeel met de stad om zouden gaan.

    Framing is verleidelijk, ook voor hobbyisten. Maar het snijdt interessante discussies af. Heeft dat ‘ouderwetse’ en ‘linkse’ beleid om hoogbouw te weren uit het centrum van Amsterdam en Utrecht deze steden niet onwijs populair gemaakt t.o.v. Rotterdam en Eindhoven? Deze simpele discussie wordt onmogelijk gemaakt door mensen die deze mening voorstaan te framen (in bewoordingen dat bouwen boven de Domtoren limiet (het enige) rationele zou zijn.

    Ik laat het ff hierbij vanwege een persoonlijk gebrek aan tijd. Dus excuses voor een eventueel gebrek aan nuanceringen in mijn reactie.

    1. Auteur
      HB

      Toegegeven, er is geen directe link tussen metropoolvorming en hoogbouw. Het is een impliciete gevolgtrekking die je gerust mag aanvechten. Maar het artikel is vooral als inleiding/aanleiding gebruikt, niet als middel om mensen af te schilderen als wat dan ook. (Er is best wat af te dingen op wat Hemel beweert.) Utrecht zoekt de grootstedelijkheid aan de westflank. Het is niet onlogisch om het Jaarbeursdistrict daarbij te betrekken. De Domtorenlimiet is geen in beton gegoten regel. De discussie over het loslaten ervan moet altijd gevoerd kunnen worden. En nu is er een goed moment om dat weer te doen. Grotere en hogere wooncomplexen westelijk van het station maken Utrecht niet minder charmant of aantrekkelijk. Laat dat maar over aan de goed geconserveerde binnenstad.

      1. utrechter

        Ik geef hieronder mijn mening over de discussie. Een gekleurde analyse maar wel één waarbij we meer specifiek kunnen komen waarom sommigen tot hoogbouw willen overgaan.

        Er spelen verschillende dingen die soms door elkaar gehaald kunnen worden:

        De behoefte aan financiering (grondopbrengsten voor de gemeente) en de behoefte aan woning(bouw). Leidsche Rijn is nog lang niet volgebouwd, de woningbouw heeft lang stilgelegen omdat er onvoldoende vertrouwen bij de bouw was dat mensen de woningen konden betalen.

        De onzichtbare druk om in te spelen op de behoefte van de Millennials / hipsters en/versus een vermeende behoefte aan grootstedelijkheid. Hipsters houden van Starbucks, Facebook en Apple maar het idee dat ze bij wijze van spreken alleen maar van New York en Las Vegas zouden houden is niet waar.
        Nederlandse Millennials voelen zich uitstekend thuis in steden die hoogbouw systematisch uit hun stad geweerd hebben, sommige werken in hoogbouw maar velen hebben startups in bijv. voormalige fabrieksterreinen die omgebouwd zijn tot hippe creatieve studio’s.

        De reden waarom de gemeente tot de Domtorenlimiet is gegaan is dat 112 meter voor een kerktoren zeer hoog is, maar makkelijk door de gemiddelde kantoortoren overtroffen kan worden. Het punt is dus niet of het stadhuis of de Domkerk gesloopt gaat worden voor een moderne bioscoop maar om de SKYLINE. Met hoogbouw in Leidsche Rijn kan ik leven maar voor skyline-begrippen zijn de Domtoren en de Jaarbeurszone dicht bij elkaar. Sterker nog: gewoon op loopafstand (specifieker: een afstand waarbij je kiest tussen lopen of fietsen, maar zeker niet de bus of taxi of auto neemt).

  5. Atilla Vigh

    Volgens mij moeten we in het westen (de westerse wereld) geen onroerend goed meer bouwen dat niet flexibel intern als extern snel kan worden herontwikkeld: stoppen dus voor de komende 40 a 50 jaar iets neerzetten, compleet achterhaald. De demografische ontwikkeling moet de basis zijn van ontwikkeling van een dorp of stad.
    Praktisch overal in de westerse wereld wordt onroerend goed door veel gemeenten gezien als een cashcow (via gronduitgifte) om de openbare ruimte te financieren. Effect: compleet haaks op elkaar staande vraag en aanbod!
    Het vereist politieke moed en een groot stuk realiteitszin om dit daadwerkelijk te verwezenlijken. Dat betekent dat bouwbedrijven, eigenaren/huurders, woningbouwcorporaties/commerciele verhuurders en overheden hele andere rollen krijgen binnen de onroerend goed markt. Op dit moment regeert de status quo!

  6. Marco Knol

    Je nu beroepen op het Masterplan lijkt me eigenlijk wel een gotspe. Waar blijft dan het groen? Ook het argument van oriëntatiepunt richting station is gelul van een dronken aardbei. Het station is komende vanuit het centrum/richting wijk C onmogelijk te missen. Tenzij je dus inderdaad heel erg dronken bent en de weg kwijt. Maar goed, we zullen zien wat de Raad van State er van vindt.

    Wat betreft de discussie over hoogbouw; nee, laten we eens stoppen met die discussie. Het is iedere keer hetzelfde gedram van kleuters met hun torentjes. Verder wat utrechter schrijft; niks mis met hoogbouw in Leidsche Rijn, maar niet in het Jaarbeursgebied,

    Overigens staan er in Leidsche Rijn zoveel eengezinswoningen omdat mensen voorheen naar Houten, IJsselstein of Nieuwegein verhuisden voor een eengezinswoning met tuintje en er op die manier een enorme kapitaaldrain optrad voor de stad Utrecht. Het is voor een groot deel nu eenmaal wat mensen willen (zeker als er kinderen komen) en Utrecht had er grote behoefte aan deze relatief kapitaalkrachtige groep voor de stad te behouden. Wat overigens onverlet laat dat er steeds meer kleinere huishoudens komen die prima met een appartement toekunnen, wat dat betreft is men wel wat doorgeschoten in Leidsche Rijn, maar dat lijkt nu op diverse locaties in de stad (zoals Zijdebalen) weer goedgemaakt te worden.

  7. eva

    Er was op die dag geen meerderheid voor het loslaten van de hoogtelimiet. de stemmen stopten toen de stand gelijk was.
    En om 103 mensen te laten bepalen wat we moeten doen aan die hoogtelimiet?
    Het is de bedoeling dat het een leefbare buurt wordt, zonder al die winderige hoeken.

  8. Maarten Rooijmans

    Overal ter wereld waar je in grote steden komt, zie je moderne architectuur die op zichzelf prachtig of minder prachtig is, maar in de context ontvreemdend werkt: zou je daar geblinddoekt naar toe gebracht worden, dan is niemand in staat te herkennen welke stad het is.

    Zijdebalen is een verademing: bouwen volgens hedendaagse normen zorgt voor comfort, en de historiserende vormgeving zorgt voor een sterke identiteit. En dat mag best een maatje groter zijn: het Castelia gebouw in Den Haag bewijst dat dat goed kan. Het is een hypermodern maar ook herkenbaar gebouw, net een groot grachtenpand, en echt Haags met die witte lijsten. Het grijpt terug op de architectuur van de Gouden Eeuw.

    Utrecht is een prachtige stad die groeit en in ontwikkeling is en dat is iets moois. Wat mij betreft mag de westzijde geheel op Utrechtse-historische leest doorgetrokken worden, want pas dan versterk je de Utrechtse identiteit. En dat trekt een gevoel van sterke worteling aan, van thuis. En ook economisch succes want iedereen komt kijken naar de stad als mooi sluitend geheel. Dit vraagt wel om architecten die niet aan hun eigen tekentafel gaan zitten, maar met elkaar in conclaaf gaan, en goed kijken naar de historie. Dat zijn ze niet geneigd te doen want het geïsoleerd bouwen is blijkbaar egostrelend (fuck the context zie onderstaande link)

    https://www.nrc.nl/nieuws/2011/11/05/fuck-de-context-fuck-de-koolhaas-12043825-a526093

    PS: laat het Castalia gebouw in Den Haag nou net niet boven de 112 meter uitkomen!

  9. Michiel B

    Ik sluit mij aan bij alle lof voor Zijdebalen. Liever nog 50 van die blokken dan weer een Neudeflat 2.0. Wijken zoals Overvecht en Kanaleneiland staan vol met flats en goh, wat zijn die toch reuze populair… Het slopen van de Stationswijk en alle woningen rond het Smakkelaarsveld en de hoogbouw die daar in de plaats voor is gekomen is inderdaad ook bejubeld… Rijnsweerd: een gezellige plek! Laagraven en Westraven: verblijfsgebied nummer 1!

    Beetje realisme mag wel. Mensen houden niet van gigantisch en onpersoonlijk. Wat wel kan zijn de enorme bakstenen woonblokken zoals in New York te zien zijn in Manhattan. Die zijn overigens ook ‘maar’ 16 verdiepingen vaak.

  10. Martijn

    Laten we niet doen alsof deze discussie nieuw is – Le Corbusier had al decennia geleden een prachtige visie van hoogbouw met daartussen lommerrijk groen en goed functionerende plinten. Dat dat nog nergens werkelijk gelukt is, is een teken an sich. Hemels verhaal komt uit de ruimtelijk-economische literatuur, waar grotere dichtheid grotere arbeidsproductiviteit betekent; ander onderzoek in die hoek laat zien dat de Randstad als geheel niet zo geïntegreerd is dat die als één stad dezelfde productiviteitsvoordelen haalt. Maar ja, er is ook een stapel onderzoeken waaruit blijkt dat mensen juist het gelukkigst zijn als ze het beste van stad én land binnen handbereik hebben, en juist daar scoort Nederland goed mee.

  11. Auteur
    HB

    Moet ik uit bovenstaande reacties concluderen dat Sijpesteijn fase 3A (30 verdiepingen, middelhuur) en Amrath (hotel met daarop woningen) ook niet op instemming kunnen rekenen? Beide complexen zitten in het XL spectrum van maximaal 90m.
    Ook op de kop van de Jaarbeurs (oude casinoplot) is een dergelijk hoog multi/woongebouw geprojecteerd.

  12. Bill

    Zie de hoogbouw als kathedralen van de 21ste eeuw, die vormen de skyline van de stad. Maar investeer dan wel in goede architectuur….!!! Verder mag je uiteraard die hoogtelimiet loslaten, het beperkt de stad in zijn mogelijkheden. Verder zijn de uit z’n vorm zijnde gebouwen inderdaad gedrochten omdat juist door die 90 meter limiet de m2 in het gebied de breedte in moeten. Slank en hoger houdt tevens ook de zichtlijnen richting b.v. de Dom vrij.

    De Dom blijft voor altijd het hoogtepunt in de historische binnenstad, maar tijd om in “Het Nieuwe Centrum” eigen kathedralen te creëren.

    1. lezer

      In New York en Las Vegas is een skyline van wolkenkrabbers prachtig maar in Florence niet. Het woord skyline heb ik gebruikt omdat ik zelf even geen betere term had.

      Zelfs als alle beloften waar zijn van prachtige architectuur met ‘slanke’ en ‘ranke’ gebouwen blabla (sorry dat ik het moet zeggen) dan vindt ik de jaarbeurs nog te dichtbij.

      Wat ik al eerder aangaf, als slank en rank de criteria zijn dan kunnen we ook zendmasten toelaten in Utrecht. De zichtlijnen op de dom kunnen immers door uitgekiende plaatsing gehandhaafd blijven.

  13. R_Utrecht

    Helemaal eens met HB. Hoogtelimiet loslaten en aan deze kant mooie, hoge, slanke torens van goede kwaliteit neerzetten (niet die plompe versies die je met een limiet krijgt)! Prima manier om de stad in te dikken en niet verder uit te breiden en het geeft ook nog een mooie skyline en mooi stedelijk karakter. Prima tegenhanger van het oude centrum, dat je uiteraard gewoon met rust moet laten.

    1. utrechter

      Je zou gelijk hebben als er een grote afstand zat tussen de Dom en de Jaarbeurs. Het punt wat gemist lijkt te worden is dat een gebouw (of een serie gebouwen) mooi kan zijn maar niet als het de Dom overvleugelt. Zie verder mijn iets meer pittige reactie aan Bill en mijn losstaande bijdrage hieronder.

  14. utrechter

    Ik vind dat er soms een valse tegenstelling wordt gecreëerd tussen hip, vernieuwend en vooruitgang en het NIET hoger bouwen dan de Domtoren. Met Zijdebalen en het Castellia gebouw in Den Haag geven mensen op dit forum al aan hoe je hip, vernieuwend en in de vooruitgang kan leven, allemaal zonder het dogma dat vernieuwing pas zou beginnen als je boven de 100 meter op loopafstand van de Dom bouwt.

    In Leidsche Rijn Centrum waar Cap Gemini naar verhuisd is, en Oracle en Medic (tot voor kort) al langer gevestigd zijn kan vast speelruimte gecreëerd worden voor hoogbouw hoger dan 100 meter, als de voordelen van hoogbouw zo groot zijn dan zal het zich daar ook uitbetalen. Als hoogbouw in Leidsche Rijn ‘opeens’ niet zo enorm gunstig blijkt te zijn dan kunnen we op dat punt verder doorpraten.

  15. Bert

    Voor mij heeft grootstedelijkheid ook niet per definitie met hoogbouw te maken. Zoals al gememoreerd, een paar geïsoleerde hoge torens met windige open ruimte ertussen vormt zelden een succes. En een hoogbouw-stedelijkheid à la New York of Hong Kong is in Utrecht nu eenmaal onrealistisch.

    Bij grootstedelijkheid denk ik eerder aan de dichtheid van gesloten huizenblokken zoals in Parijs, Berlijn, Barcelona, maar evengoed ook in New York. Een bouwwijze die veel beter zou passen bij een stad als Utrecht. Zijdebalen lijkt mij dan ook een voorbeeld om op voort te bouwen.

  16. Berend

    Ik denk dat een hogere mate van verdichting rondom het centraal station op zijn plaats is (en overigens ook niet meer terug te draaien). Het station is de meest bereikbare plek van Nederland: met een half uur ben je op Schiphol en binnen één uur in steden als Eindhoven, Den Haag, Rotterdam of Arnhem. Het is de ideale plek om te werken, bijeenkomsten te houden, af te spreken of zo maar vrijblijvend te ontmoeten. Ik zie dat daar in ruime mate gebruik van gemaakt wordt, het lijkt me voor alle partijen gunstig om dat ook zo veel mogelijk te faciliteren.
    Het heeft echt meerwaarde om dingen te kunnen doen binnen (zeg) vijf minuten van het station. Dus om er voor te zorgen dat je, zodra je de trein uit stapt, gelijk midden in de stad staat. En dat je niet, zoals op een ouderwets stationsplein, eerst vijf minuten nodig hebt om je tussen de stationair draaiende dieselmotoren van taxi’s en streekbussen door te maneuvreren.

    Voor de rest van de stad ben ik het er helemaal mee eens dat een grootstedelijkheid a la Zijdebalen veel meer op zijn plaats is.

  17. Jan-Kees Verschuure

    Zijdebalen is idd voorbeeld van hoe het wel kan. Ik vind het al aardig massief en hoog zo voor de woonsfeer in de oude stad, maar voor Beurskwartier tussen OVT en Jaarbeurs moet dit een voorbeeld zijn.

  18. Ad

    Meneer Zemel, de oude binnenstad heeft dan wel een dorps karakter maar wilt u niet heel Utrecht een dorpje noemen, want wij hebben toch echt wel stadsrechten (sinds 15e eeuw) en ik zie het ook als een belediging naar ons Utrechters toe van een amsterdammer.

Laat een reactie achter op HB Reactie annuleren