Geduldig staan ze bij BSI in Baarn te wachten, de bomen voor de Moreelsebrug. Nog door bijna niemand gezien en nu al beroemd. Ze moeten nog even geduld hebben. Vermoedelijk gaan ze pas over een jaar naar hun plekje midden in de grote stad. Daar zullen ze niet alleen Utrechters verbazen, maar ook de talloze spoorreizigers.
Arjan Zoontjens, manager en adviseur bij BSI Bomenservice, legt uit dat de bomen in twintig jaar zo’n vijf meter hoogte hebben bereikt. De stamdoorsnede is nu ongeveer vijftien cm. De bomen zijn geselecteerd op vorm en vitaliteit zodat de rij een evenwichtig esthetisch geheel vormt. Het zijn geen sterke groeiers. Maar dat is ook niet wenselijk. In het ontwerp zijn ze acht meter hoog. De visualisaties van architect Cepezed tonen ze in hun volgroeide vorm.
De bomen staan kaarsrecht in kooibakken waarin ze al goed doorworteld zijn. Bak en boom wegen zo’n twee ton. Volgend jaar worden ze met bak en al in kuipen in de brug geplaatst. Daarin worden de kooien verankerd. Omwaaien kunnen ze dus niet. Er zullen geen tuidraden zichtbaar zijn. Eenmaal op hun definitieve plaats hebben de wortels meer ruimte om verdere groei te faciliteren.
Er is lang gediscussieerd over type, grootte en aantal bomen. Met name ProRail had nogal wat bedenkingen. Uiteindelijk is men op de ijzerboom-cultivar ‘Vanessa’ uitgekomen: een boom met een driehoeksilhouet en stugge bladeren die in de herfst opvallend rood kleuren. De bladval is gespreid. Deze eis doet potsierlijk aan, als je je bedenkt hoeveel spoor er door bossen loopt. Blaadjes en spoor, recept voor gedoe.
Het aantal bomen op de brug is gaandeweg het ontwerpproces teruggebracht naar zeventien nu, verspreid over circa 250 meter. Een bos is het bepaald niet, maar wel een markante streep groen op de licht golvende brug. Het zal een artistiek effect geven, met name op de brug zelf. Vanaf de perrons en de treinen zal het vervreemdend zijn. Bomen worden tegenwoordig op de wonderlijkste plekken ingezet, in kantoren en hoog boven de grond. We raken er al een beetje aan gewend.
Een boom die niet in de volle grond groeit is kwetsbaar, iedere bonsai-liefhebber zal dat herkennen. Voor de ijzerbomen is het niet anders. Door ze in een pot te zetten maak je ze onzelfstandig, legt Zoontjens uit. De kluit is beperkt en begrensd. Het heeft geen zin om ze te trainen op weerbaarheid voor droogte.
Iedere boom is voorzien van een druppelsysteem. Daar wordt voeding aan toegevoegd, rekening houdend met seizoen en groeifase. BSI gebruikt voor het monitoren een app. Als de hoeveelheid water om wat voor reden afwijkt van het ingestelde, krijgt Zoontjens direct een seintje. Het kan een teken zijn dat er een storing is, een verstopping of een gebroken leiding.
BSI heeft zorg voor onderhoud voor de eerste drie jaar, aldus Zoontjens. Daarna draagt het bedrijf over aan de gemeente. Op de kwekerij worden drie ijzerbomen in reserve gehouden, om eventuele uitval te kunnen opvangen.
Bomen kun je het beste in het najaar planten. Dan is de grond nog relatief warm en blijft de boom wortels aanmaken. Daarna kan hij in het voorjaar een goede start maken. Plant je in het voorjaar, dan stopt de boom meteen al zijn energie in scheuten en bladeren en niet in de wortels. Om deze reden worden de bomen langs de herstelde Catharijnesingel al in november aangeplant, nog voor de singel is opgeleverd. Op deze wijze is de slagingskans groter en maakt de boom in het voorjaar een vliegende start.
Vaak hoort BU de vraag waarom volwassen bomen, zoals bij Paardenveld bijvoorbeeld, niet worden verplant maar gekapt. Zoontjens krijgt vaak met deze beslissing te maken. “In principe kun je iedere boom, hoe groot of hoe oud ook, verplanten. Bij een grotere boom moet je hem meestal van te voren prepareren, een jaar of langer. De reden om af te zien van verplanten heeft dikwijls met zaken in de ondergrond te maken. Funderingen, leidingen en buizen kunnen een spelbreker zijn. Bomen in steden staan meestal niet op de voordeligste plekken en je moet per boom afwegen of hij kans heeft een verplaatsing te overleven. Een verplaatsing levert veel stress op. In combinatie met bijvoorbeeld de druk van een insectenplaag kan voor de boom fatale gevolgen hebben.”
Voor de ijzerbomen op de Moreelsebrug zal dit niet gelden. Ze worden vertroeteld en zijn al een tijdje gewend aan hun compacte voet. Er wordt alles aan gedaan om dit iconische project te laten slagen.