JB-plein: vrees voor ‘kakofonie in de openbare ruimte’

Er wordt weer heel wat afgedesigned op de vierkante meter in het stationsgebied. Zoveel architecten, zoveel vormen, zoveel materialen, zoveel ideeën. Samenhang en totaalbeeld? Supervisie? “Kakofonie in de openbare ruimte.” Niet onze woorden, maar van de Welstandscommissie. Oordeel zelf maar. Doe het wel op basis van de hiernavolgende teksten. Plaatjes komen doorgaans pas vrij als de vergunningen rond zijn. Dan moeten we het ermee doen. De pleininrichting is overigens al wel in dit DO terug te vinden.
BU zegt “Bij twijfel: minder design maar meer verbeelding”. Slechts een handvol architecten weet verbeelding geloofwaardig in te brengen. En laten we het gebrek daaraan in de openbare ruimte nu niet weer fixen met Nijntjes of fietskunst. Denk verder, denk groter.
In de doorlees te notulen van de Welstandscommissie die zich 29 juni jl heeft gebogen over onder ander de Jaarbeursplein-inrichting en de inrit van de parkeergarage en opnieuw over het Hoog Catharijne-paviljoen op Stationsplein Oost.

Ontwerp pleininrichting
Aanvraag: Gemeente Utrecht POS
Ontwerp : OKRA
Status : collegiaal overleg
Het Jaarbeursplein is een belangrijke schakel in de Centrumboulevard, de belangrijkste voetgangersverbinding tussen de binnenstad en de ontwikkelingszone langs het Merwedekanaal. Landschapsontwerper Voogt geeft aan te streven naar verblijfskwaliteit voor het plein waarbij o.a. de schaal van de ruimte en windhinder belangrijke aandachtspunten zijn. Het fietspad vanaf de Croeselaan wordt aan de noordzijde langs de geplande nieuwbouw gelegd, met ruimte voor een terras voor het gebouw. Vanaf het fietspad leiden brede tribunetreden naar het lager gelegen pleinniveau. Tegenover de trappentribune van het Forum is langs de Croeselaan en terrasvormige waterpartij ontworpen, die ook als podium zou kunnen worden gebruikt. Aan de noordzijde van het plein zijn de twee gebouwtjes van de onderliggende parkeergarage onderdeel van de pleininrichting. In de leistenen pleinbestrating zijn de bebouwingsrichtingen van nieuwbouw en Beatrixtheater verwerkt. Toegevoegde grote bomen in meerdere soorten leveren een bijdrage aan de verblijfskwaliteit van de ruimte tot aan de overkant van de Croeselaan aan de westzijde. Deze boombeplanting sluit aan op de laanbomen in het profiel van de Croeselaan, waaraan twee rijen worden toegevoegd. In noordelijke richting wordt de bomensingel doorgezet tot aan de Leidsche Rijn. Tussen twee bomenrijen ten zuiden van het Jaarbeursplein is de in- en uitrit van de ondergrondse parkeergarage gepland.

Reactie van de commissie
De commissie mist in de presentatie de relatie met de verschillende omringende pleinen en straten. De openbare ruimte dient als strakke en consequente factor een stevige drager te vormen ten opzichte van de verscheidenheid van de omringende architectuur. De identiteit van het plein zelf is vooralsnog onduidelijk (de ‘kraal’) maar ook in verhouding tot het ‘snoer’.
De opgangen van de parkeergarages zijn strategisch geplaatst. Echter, er rijzen vragen over de straatmeubilairachtige elementen: in hoeverre sluiten deze aan op de inrichtingselementen van het plein en sluiten die inrichtingselementen weer aan op de overige pleinen? De commissie blijft vrezen voor een te grote kakofonie in de openbare ruimte en heeft deze vrees al vaker uitgesproken o.a. bij de planbehandeling van de inrichting van het Forum. Een overallvisie lijkt vooralsnog te ontbreken en de deelgebieden/onderdelen blijven “ontwerpincidenten’. De commissie ziet een presentatie van alle inrichtingselementen, gecombineerd met de elementen behorende bij de parkeergarage, tegemoet waarbij tevens de relatie met de omringende gebieden in beeld wordt gebracht. Bestrating maakt hier een belangrijk onderdeel van uit.
Ook lijken de twee grote stromen – de fietsers en de voetgangers – in het ontwerp ontkend te worden, bijvoorbeeld ontbreken de zebrapaden. Geadviseerd wordt om de signing in de voorstellen mee te nemen. Zorgen bestaan over de windhinder en vragen rijzen over de windbrekende werking van de bomen. Daarnaast is meer informatie gewenst over de bomen als pleinvormende elementen. De commissie vraagt tevens om een visie ten aanzien van de inrichting van het Jaarbeursplein voor de periode voorafgaand aan de realisatie van het Jaarbeurspleingebouw.

Aanvraag omgevingsvergunning voor het bouwen van de parkeergarage en 15-08588 (Ont) de aanleg van een uitrit van en naar de garage
Aanvraag: Gemeente Utrecht POS
Ontwerp : Zwarts & Jansma
Architect Symons geeft aan dat de aanwezigheid van de ondergrondse parkeergarage in de openbare ruimte is beperkt tot een onopvallende luchttoevoerschacht en de in- en uitrit in het Croeselaantracé, en de stijgpuntgebouwtjes op het plein. De gevels daarvan zijn uitgevoerd in (deels gebogen) glas en de dichte delen in roestvrijstaal geweven gaas. De dakrand is ook van roestvrijstaal. In de koofwand achter de gevelbeglazing is verlichting en belettering opgenomen. Het platte dak van het grootste volume is deels in glas gedacht en het dichte deel is van mos-sedum voorzien. In het wat hogere, kleinere volume is de luchtafvoerschacht voor de garage geïntegreerd.
De van buiten zichtbare wanden van de in- en uitrit bestaan uit damwandprofiel in een rode tint. De bovenafwerking bestaat uit een gecoat betonelement met daarop een balustrade van stalen balusters met hellende, glazen borstweringpanelen en een ronde roestvrijstalen leuning.

Conclusie
De commissie is positief over de opzet en de gekozen plekken voor de bovengrondse elementen. De voetgangerstoegangen zijn zorgvuldig ontworpen, zaken als toegangscontroleapparatuur en betaalautomaten zijn goed geïntegreerd. De commissie krijgt echter geen goed beeld van de effecten op de inrichting van het plein van een aantal wel aanwezige ontwerpelementen zoals de hekjes, beton en de signaalkleurige damwand. De aanvraag omgevingsvergunning kan voor wat betreft de functionele onderdelen voorzien worden van een positief advies, echter op de onderdelen van de auto-entree die een visueel effect kunnen hebben op de inrichting van het plein wordt een voorbehoud opgenomen. Deze dienen in de context van de pleininrichting gepresenteerd te worden en nader van advies te worden voorzien.

Stationsplein oost, (Ont) Voorlopig ontwerp retail- en horecapaviljoen
Aanvraag: Cório Nederland
Ontwerp : MoederscheimMoonen architects
(notulen 02/06 2015)
Status : collegiaal overleg
Architect Moederscheim geeft aan dat prints op de gevelbeglazing geen onderdeel meer uitmaken van het ontwerp. Alle reclame-uitingen zijn nu ter hoogte van de vloeren, aan de buitenzijde op de ‘speklagen’, aangebracht. De vormgeving en materialisatie van haakse reclamepanelen zijn afgestemd op de vliesgevelprofilering. In aanvulling op de continue koofverlichting in de speklagen, wordt verspringende verticale led-verlichting op de gevelstijlen voorgesteld. Een beperkt dakterras moet mogelijk zijn, maar terugliggend van de gevels als ondergeschikte toevoeging met glazen balustrades. Dakinstallaties worden omgeven door een te begroeien scherm. Het dakvlak zal overigens een sedumafwerking krijgen.

Reactie van de commissie
De commissie constateert dat de voorgestelde aanpassingen zeer consciëntieus worden doorgevoerd. Het achterwege laten van de prints leidt tot een ‘elementairder’ gebouw. De toevoegingen op het dak verdienen nog een slag. Alleen een scherm voor de installaties is onvoldoende; het zicht erop vanuit de omringende bebouwing wordt hiermee niet weggenomen en betere alternatieven zijn denkbaar. Het dakterras zou echter ook meegenomen moeten worden in een integrale oplossing voor de dakinrichting.
De reclamevoering is uitermate bepalend. Indien de horizontale geplaatste reclame- uitingen inpandig worden opgelost, komt dit het gebouw ten goede (en is er meer ruimte voor ‘eigen’ vormen van reclame). De haakse reclame-elementen vloeien onvoldoende voort uit de geveldetaillering. Twijfels bestaan over de combinatie van de ledverlichting en de reclame; dit wordt dubbelop. Gesuggereerd wordt om ten behoeve van de herkenbaarheid van de entree een andere gevelindeling toe te passen.