Catharijneknoop, de laatste stand

Afgelopen dinsdag zaten de architecten van Corio, Altoon + Porter Architects / Van den Oever Zaaijer & partners, tegenover de leden van de Welstandscommissie Oost om de laatste aanpassingen aan het ontwerp van Achter Clarenburg, Stadskamer en Poortgebouw te presenteren.

We hadden ons op vrij grote veranderingen voorbereid sinds de vorige ronde, inmiddels ook al weer twee jaar geleden, maar dat blijkt mee te vallen. Conclusies in telegramstijl: gaten in vloer Stadskamer wel grappig maar geen goede oplossing, Poortgebouw krijgt veel horeca en is bijna geheel open naar Stadskamer, het Poortgebouw krijgt naast twee winkellagen een hotel, de aansluiting van oude naar nieuwe deel met de verkeerstunnel eronder blijft een moeizaam verhaal.

Onze indrukken na de klik. We hebben helaas geen plaatjes.

[update] De RIA over de Catharijneknoop van morgen is afgeblazen. We zullen informeren naar de reden.

V&D en Achter Clarenburg
Achter Clarenburg wordt een gevel in licht jura natuursteen en glas, een gebouw dat even hoog wordt als het Entreegebouw. Het vormt daarmee visueel een groot contrast. Deze gevel zal langs V&D worden doorgetrokken tot aan het water van de singel. Daar verrijst een rechte gevel zo hoog als V&D in datzelfde natuursteen met een glazen uitsparing van drie verdiepingen hoog.

Te modern?
De Welstandscommissie merkte daar over op dat het te modern oogt en daarmee niet aan de stedenbouwkundige eisen voldoet. Aan de stadszijde van de singel is namelijk de oude binnenstad maatgevend. Deze eis is moeilijk vol te houden als je naar de bestaande bebouwing ter plaatse kijkt, van SHV-gebouw, via V&D tot het nieuwe Muziekpaleis: allemaal twintigste-eeuws. Hoe de strakke natuursteen-met-glas-gevel aan Achter Clarenburg zal uitpakken was op de plaatjes niet goed te zien. Daar zal het eerder als storend worden ervaren. Ten opzicht van hoe het nu is kan het overigens nauwelijks slechter uitpakken.

Straat of niet?
De straat of passage tussen Entreegebouw en de ‘aangeklede’ V&D heeft een tussenniveau, dat deels terugspringt en een geheel eigen, afwijkende vormgeving kent. Het dak van deze passage is maximaal van glas uitgevoerd, waardoor in ieder geval op niveau +1 het gevoel van echte straat aanwezig is. Op de begane grond zul je je als bezoeker in een winkelcentrum wanen, daar zie je alleen grote glazen winkelpuien. Voor het winkelende publiek maakt dat allemaal geen bal uit, voor de stedenbouwkundigen zijn het essentiële randvoorwaarden om ontwerpen op te beoordelen.

Stadskamer en het water
Dan het piece de resistance, de Stadskamer, de grote glazen ruimte boven het water. Voor iedereen die denkt dat het misschien allemaal nog wel zal meevallen met de overkluizing van 120 meter: het ontwerp is niet wezenlijk veranderd. Het glazen dak is overvloedig voorzien van verticale lamellen om het daglicht milder te maken, ofwel veel licht maar geen zon. De architect heeft drie grote glazen openingen in de vloer aangebracht die circa 40 cm zijn verhoogd, en ook als zitbank of zelfs podium kunnen dienen. Deze openingen zijn door de gemeenteraad in 2010 afgedwongen om een gevoel van verbinding met het water te creëren. De Welstandscommissie was hierover niet te spreken en we hebben de indruk dat er in meerdere gremia verzet tegen bestaat. Het Stedenbouwkundig Atelier had deze Catharijneknoopplannen al eerder beoordeeld, maar de glazen vloer was toen nog niet aan de orde geweest, zo werd ons verteld.

Werken de gaten?
De drie gaten in de vloer hebben een paar grote nadelen. Heel belangrijk: ze versterken het singelcontour niet als je ze random in de vloer aanbrengt. Eronder is het een stuk donkerder dan in de stadskamer zelf, met andere woorden je ogen zijn niet op de donkerte ingesteld en je zult derhalve alleen met moeite kunnen zien dat (diep) eronder water met activiteit van boten is. Daarnaast zal het glas door het intensieve gebruik snel slijten en onaantrekkelijk worden. De kans dat de verhoogde elementen vrij snel na oplevering zullen worden ingericht als permanent podium is dan ook niet uit te sluiten. Of er voor dit dilemma een goede oplossing wordt gevonden is maar zeer de vraag. Veel oplossingen zullen de effectiviteit van de ruimte benadelen en voor Corio onaanvaardbaar zijn. Wij zouden willen adviseren om geheel af te zien van de openingen: het zijn lapmiddelen, ze bieden geen oplossing voor het structurele probleem van de verbinding met de herstelde stadsbuitengracht.

Geen oriëntatie
We hebben het nog niet uitgetekend, maar we vermoeden dat een persoon (van 1,80 meter) die in het midden van de Stadskamer staat helemaal geen singel ziet. Daarvoor is dit niveau gewoon te hoog en de overkluizing te lang (120 meter). Je moet derhalve een aardig stuk naar noord of zuid lopen wil je weer kunnen vaststellen waar je eigenlijk bent. Misschien kan een BU-lezer dit eens uitzoeken. Overigens lopen de twee oost-west-passages niet door het midden en bovendien deels op niveau +1. De bulk van de passanten zal dus wel redelijk goed zicht hebben op de singel.

Poortgebouw ambigu
In het ontwerp van het Poortgebouw is een essentiële verandering opgetreden. De onderste drie lagen zijn volledig transparant geworden. De kleurige afwisseling van glas met aluminium begint pas op een meter of 15. Aan de Stadskamerzijde is de gevel over een groot gedeelte opengewerkt. Dit betekent dat op de begane grond de horeca veel mogelijkheden krijgt om de Stadskamer als enorm overdekt terras te gaan gebruiken. Denk aan het terras bij Hoog Brabant in het kwadraat. Op deze oplossing kwam van de Welstandscommissie veel kritiek, omdat hierbij de overgang tussen Stadskamer en Poortgebouw diffuus wordt en dit is in strijd met de ontwerpcriteria voor de knoop. Dit is oplosbaar, maar daarvoor moet de architect nog een keer goed zijn best doen.

Druk knooppunt
Onze indruk is dat het Poortgebouw een echte hub van activiteiten en verkeer wordt. De architect sprak consequent over horeca op de begane grond, winkels op 1 en 2 en daarboven een hotel. Het is wel een ambigu gebouw. Hoewel symmetrisch in oppervlakkige beschouwing, is het aan de stadszijde maximaal open, maar aan de stationszijde is het gekoppeld aan het onooglijke bruggebouw met daaronder een onaantrekkelijke verkeerstunnel van 100 meter met één daglichtopening in het midden. De architect doet zijn best om die tunnel door middel van licht- en akoestische maatregelen te verbeteren, het wezenlijke nadeel wordt er niet mee opgeheven. De tunnel wordt het toneel van passerende fietsers en parkerende auto’s en taxi’s.

Bruggebouw
Aan het bruggebouw zelf is weinig veranderd. Het is de overgang tussen het kleurige Poortgebouw en het oude Hoog Catharijne. De gevels van dit blok zijn grotendeels glas met uitzicht op winkelpubliek. Of al dat glas verstandig is, is de vraag. Als winkels het gaan gebruiken als hun achterzijde wordt het snel een rommeltje. Misschien zou dat deel maar beter gewoon gesloten kunnen zijn en de vormgeving van het oude HC-blok kunnen overnemen. Overigens was er in de presentatie niets te zien hoe dat oude Hoog Catharijne er straks uit zou kunnen gaan zien. Dat blijft een grote verrassing.

[update:]

RIA
De raadsinformatieavond over dit onderwerp is op het allerlaatst afgeblazen. De reden kennen we niet. Dat betekent vooralsnog geen mogelijkheid om met deze nieuwe versie van de plannen kennis te maken.